Пет јазични активности што не се дел од лингвистиката

Лингвистиката го изучува јазикот како човечка и општествена појава и вклучува многу различни дисциплини; некои од нив се однесуваат на структурните рамништа на јазикот, а некои се однесуваат на интеракцијата помеѓу јазикот и другите општествени и научни дисциплини поврзани со него.

Сепак, не сите активности и дисциплини поврзани со јазикот се дел од лингвистиката, иако се тесно поврзани со неа. Во продолжение следуваат пет јазични дејности што често се сметаат за дел од лингвистиката, а всушност не се.

1. Преведување

Преку преведувањето се зближуваат народите што зборуваат на различни јазици, било да се работи за стручен превод на правни текстови или на упатства за ракување со машини, било за книжевен превод на светските класици или на најновата современа поезија. Професионалните преведувачи мора одлично да ги познаваат и изворниот и целниот јазик за да создадат добар превод, но не мора прво да бидат лингвисти за да може да преведуваат. На преведувачите многу им помагаат сознанијата на лингвистиката, особено научната и систематска споредба меѓу јазиците. Иако постојат лингвисти што дополнително се занимаваат и со преведување, преведувањето не им е неопходно на лингвистите во нивните научни истражувања на јазикот.

2. Предавање странски јазици

Во денешно време е тешко да се најде некој што никогаш не изучувал ниту еден странски јазик; во Македонија сите што завршиле основно училиште во последните педесетина години барем една година учеле некој странски јазик (од најстарите генерации што задолжително учеле српскохрватски за време на Југославија, до денешните генерации што може да учат англиски уште во прво одделение). Некој што сака да стане одличен учител по странски јазик мора да го проучи јазикот и од гледна точка на лингвистиката, за да ги пронајде начините на кои тој најлесно може да се пренесе. Постојат многу лингвисти чии научни сознанија се употребуваат директно во праксата на предавање странски јазици. Од друга страна, лингвистите најчесто немаат потреба од методиката што ја користат учителите по странски јазици, бидејќи задача на лингвистите е да го истражат, разберат и опишат јазикот, а не да научат некого како да го користи.

3. Лекторирање

Сите текстови што треба да бидат напишани на стандарден јазик (за употреба во образованието, во медиумите, во администрацијата и во литературата) мора да бидат проверени од страна на лиценциран лектор. Задача на лекторите е да ги усогласат сите такви текстови со правилата на правописот и да се осигураат дека во нив нема никакви грешки, бидејќи само на тој начин може да се регулира правилната употреба на стандардниот јазик. Помеѓу задачата на лекторите и задачата на лингвистите постојат две клучни разлики: додека лингвистите го истражуваат јазикот во сите негови форми, лекторите се занимаваат исклучиво со стандардниот јазик. Покрај тоа, лингвистите ја опишуваат употребата на јазикот, а лекторите ја поправаат.

4. Толкување

Толкувањето наједноставно може да се дефинира како усно преведување. Бидејќи при толкувањето не мора да биде присутен никаков пишан текст, логично е да се сфати како активност што му претходела на преведувањето, па дури и на пишувањето. Сепак, кога се зборува за толкување во денешно време најчесто се мисли на симултано толкување, за кое е неопходна техничка опрема (микрофони, слушалки, кабини со звучна изолација) што му овозможува на толкувачот да го толкува говорот со само неколку секунди задоцнување по говорникот. Како и кај преведувањето, и во оваа област научните сознанија од лингвистиката се корисни за подобрување на техниките за толкување и вештините на толкувачот. И покрај тоа, лингвистите не се занимаваат со толкување.

5. Познавање многу јазици

Едно прашање што често се поставува кога некој ќе рече дека се занимава со лингвистика е: „Закон, а колку јазици зборуваш?“ Вистина е дека лингвистите често зборуваат повеќе јазици, но тоа не е правило што важи за сите. За да научиме да зборуваме некој странски јазик не ни се неопходни познавања од областа на лингвистиката и нејзините научни методи. И обратно, често се случува еден лингвист да проучува одредени појави во рамките на јазик што воопшто не го зборува течно. Постојат луѓе, т.н. полиглоти, кои за забава учат да зборуваат голем број странски јазици, што значи дека нивната цел е практична. Секако, постојат лингвисти што зборуваат повеќе јазици и постојат полиглоти што се интересираат за лингвистика.


Иако лингвистиката сама по себе не ги вклучува горенаведените јазични активности, неспорно е дека голем број лингвисти имаат искуство и со некои од нив, бидејќи сепак се работи за сродни дејности. Затоа Јазичарница е место за сите нив: лингвистите, преведувачите, толкувачите, наставниците по странски јазик, лекторите и полиглотите, кои се поврзани преку нивната голема љубов – јазикот!

Што е лингвистика?

Лингвистиката е наука за јазикот, што значи дека го проучува јазикот преку научниот метод. Исто како што биологијата се интересира за живите организми, а астрономијата ги истражува небесните тела, предмет на изучување на лингвистиката е човековиот јазик. 

Јазикот што го зборуваме е природен дел од нашето секојдневие до таа мера што често не сме свесни за неговите својства, сѐ додека не направиме споредба со некој странски јазик што го изучуваме. Така, многу луѓе откриваат дека ги интересира природата на човековиот јазик дури откако ќе почнат да изучуваат повеќе јазици, да ги споредуваат и да размислуваат за нив. Преку тие размислувања за различните јазици (македонски, англиски, шведски, корејски…) испливува на површина тоа што им е заедничко на сите нив; кога во лингвистиката се зборува за јазик, се мисли на системот за комуникација што ги има тие заеднички својства.

Бидејќи јазикот е систем за комуникација во кој постојат внатрешни правила, задача на лингвистите е да ги откријат и опишат сите својства и функции на тој систем. Тоа значи дека голем дел од лингвистиката е посветен на различните структурни единици на јазикот, како што се гласовите, зборовите или речениците, па затоа за секое ниво од структурата на јазикот постои посебна лингвистичка дисциплина.

Сепак, лингвистиката е многу повеќе од само проучување на граматичките правила на јазикот. Лингвистите наоѓаат теми за проучување во сите сфери од животот. Некои од нив се интеракцијата на јазикот со: општеството, поединците, човековиот мозок, идентитетот и културата, комуникацијата, а во поново време и со технологијата.

Колку што се бројни областите што се пресекуваат со лингвистиката, толку има и различни подрачја на кои работат лингвистите. Лингвистите може да работат во библиотека, опкружени со стари ракописи; може да работат на терен и да документираат некој редок и непознат јазик; може да работат пред компјутер, создавајќи програма која ќе ги издвои сите именки што се среќаваат по придавката „син“ во делата на Дикенс; може и да спроведат некаков лингвистички експеримент (за кој сепак најчесто не се потребни епрувети) и уште многу други возбудливи нешта. 

Некогаш се случува лингвистите да проучуваат одреден јазик без да го зборуваат течно. Тоа е така бидејќи ги интересира јазикот како појава, кои се неговите елементи и како функционираат, а не како да нарачаат кафе на одреден јазик.

Со таквата анализа тие можат да извлечат заклучоци за некои универзални тенденции на човековиот јазик. Научниот метод во лингвистиката подразбира познавање на релевантна теорија, поставување хипотези, собирање и обработка на валидни податоци и нивна соодветна интерпретација. Како и секоја друга наука, и лингвистиката располага со алатки и модели за научна работа и често се труди своите сознанија да ги примени и во праксата (со тоа се занимаваат различните гранки на применетата лингвистика).

Може да заклучиме дека науката за јазикот е особено разновидна и изобилува со идеи и пристапи за збогатување на човековото знаење. Лингвистиката е секаде каде што е присутен јазикот во каква било форма, што значи дека за лингвистите секогаш постојат нови прашања на кои треба да се најде одговор.