Анонимно прашање: Препевот на Гавранот од Едгар Алан По што го паметам го користи Nevermore како рефрен во оригинал. Денес се обидовме да најдеме соодветен препев на овој стих, препев кој би бил колоквијален, а би ги имал концизниот ритам и чувството на мрачна судбина како во оригиналот.
Здраво! Благодариме за ова навистина интересно прашање од областа на книжевниот превод. Јас (Викторија) особено многу се интересирам за книжевен превод и одвреме-навреме преведувам, особено поезија. Иако преведувањето не е дел од темите за кои (ќе) пишуваме на Јазичарница, ова се моите размислувања во врска со вашето прашање.
Навистина, во препевот на Гане Тодоровски во последниот стих на строфите каде што се појавува Nevermore, тој збор е оставен во оригинал. Не сум сигурна дали воопшто оттогаш е објавен друг препев на стандарден македонски јазик, но знам дека постои креативен препев на скопски, во кој Nevermore станало „Никад, брат.“
Интересното е дека стиховите во песната што содржат Nevermore се римуваат со секој последен стих од секоја строфа, а воедно и со три други стиха од секоја строфа (од кои два завршуваат со истиот збор). На По тоа му успева во секоја строфа, а и Тодоровски секогаш наоѓа соодветна рима, дури и кога зборовите што кај По се исти, кај Тодоровски се само слични:
Гавранот, штом седна таму, еден збор тој гракна само в душа божем тој збор може сам да начне разговор. Друго појќе ни да каже, ни да пафне пердув влажен, дур не сронив мрмор тажен: „Осамен сум долго створ. И ти како мојта Надеж исчезнат ќе бидеш створ!” Тој сал гракна: „Nevermore!”
Значи, за решението да ги задоволува формалните критериуми, треба да се најдат три слога што би се римувале на овој точно определен начин. Мислам дека Тодоровски ги нашол и употребил сите или речиси сите македонски решенија што се римуваат со Nevermore: спор (и со значење ‘расправа’ и со значење ‘бавен’), однадвор, взор, збор, створ, одговор, разговор, двор, хор, неизгор, развигор, преумор, непрегор, судботвор, беспрекор…
Едно можно решение е за тоа што го грака гавранот, односно за Nevermore, да се најде израз што би се римувал со сите овие зборови, но да значи никогаш. Оваа варијанта ми се чини потешка, а некои препејувачи, како на пример еден од германските, ја постигнале: Nie, du Tor., препев на Манфред Улиг од 1999. Притоа препејувачот нашол збор што има две значења (Tor како ‘порта’ и Tor како ‘лудак’), што овозможува креативна употреба, нешто слично како спор кај Тодоровски.
Од друга страна, поинакво решение е да се земе друга рима и сите зборови што завршуваат на -ор да се заменат со нешто сосема ново. Тоа всушност се случува во повеќе германски препеви, каде што Nevermore се заменува со Nimmermehr со истото значење, па соодветните стихови се римуваат со тоа.
Второво решение ми се чини пореално, бидејќи во тој случај преведувачот може да тргне од значењето што се бара, па потоа да бара рими за трите слога што ќе ги најде. Еве три решенија што ми паднаа на памет: никогаш, нема пак, никојпат. Мислам дека во сите три случаи можат да се најдат убави рими за останатите стихови што треба да се римуваат со овој.
Кога би имала задача да ја препеам песната, мислам дека би постапила на овој начин. Во секој случај мислам дека е добра идеја да се најде соодветен македонски збор и задачата воопшто не е невозможна. Ако најдете некое креативно решение, слободно споделете го со нас, и мене и на Нина ќе ни биде мило!
Јазичарница 