На денот на македонскиот јазик и на македонската азбука ви претставуваме осум интересни податоци поврзани со македонската азбука!

1. Различни кирилици

Сигурно веќе знаете дека повеќе словенски јазици користат кирилица, но дали знаете кои се буквите што денеска се користат само во македонската кирилица? Тоа се буквите Ѓ, Ќ и Ѕ! Буквата Ѕ постоела и во старословенската кирилица, која веќе не се користи. На следниов дијаграм се прикажани деветте словенски кирилици и буквите што се исти и се разликуваат меѓу сите нив. Патем, постојат и многу несловенски јазици што користат свои приспособени кирилици, особено јазиците што се зборуваат на териториите на поранешниот СССР.

2. Најчестата буква на почеток на зборот

Во Толковниот речник на македонскиот јазик (издаден во шест тома од 2003 до 2014 година, a од многу скоро достапен и во електронско издание) како почетна буква најчесто се наоѓа буквата П, на која ѝ е посветен целиот четврти том на Речникот. Ова се должи (меѓу другото) на големиот број зборови изведени со префиксите по-, под-, пра-, пре-, пред-, при-, про-, против– итн.

3. Мали и големи, печатни и ракописни букви

Дали знаевте дека во печатното писмо на македонската азбука постојат само три случаи во кои малата и големата буква се разликуваат по форма? Тоа се А (а), Б (б) и Е (е). Ова е една од причините зошто при описменувањето на училиште малите и големите печатни букви се усвојуваат истовремено! Дури откако децата ќе ги научат печатните букви, почнуваат со усвојување на ракописните букви.

4. Предавање на македонското писмо со латиница

Поради специфичните букви во македонската азбука, не постои само еден единствен начин на кој може да се пренесе македонското писмо на латиница. Според Правописот на македонскиот јазик (стр.169), постои а) традиционален начин во кој се користат дијакритички знаци (цртички над буквите) и б) пренесување што се користи кај личните имиња во официјалните документи (без дијакритички знаци).

5. Македонски кирилични фонтови

Во современиот дигитален свет во кој живееме, фонтовите се од голема важност. Постојат многу кирилични фонтови, но важно е да се знае дека во ракописното македонско кирилично писмо некои букви изгледаат различно од нивните соодветни знаци во руската кирилица (која има најмногу корисници, па затоа постојат и најмногу фонтови). На пример, една голема разлика може да се забележи во буквите п и т, како што се гледа во следнава табела:

Иако фонтовите строго земено не се дел од лингвистиката, вреди да се нагласи дека во овие случаи конвенциите на различните јазици се разликуваат. Со помош на двете букви погоре лесно може да проверите дали кириличниот фонт што сте го избрале ја претставува македонската кирилица.

6. Гласови наспроти букви

Писмото претставува графички приказ на јазикот што го зборуваме. Во стандардниот македонски јазик има 31 глас*, а бидејќи правописот на македонскиот јазик е фонетски, односно гласовите се бележат така како што се изговараат, во македонската азбука има исто толку букви: 31. Но, тоа не е така во сите јазици! На пример, во англискиот јазик, буквата C се чита различно во зборовите castle и nice. Или, од друга страна, во германскиот јазик постојат четири начини да се запише гласот „aј“ како во зборот Mai. Гласовите во јазикот се неговите составни делови, а буквите и писмото се прашање на конвенција.

*Технички, тука станува збор за 31 фонема, а за разликите помеѓу глас и фонема допрва ќе пишуваме!

7. Азбука и кирилица

Зборот „азбука“ потекнува од имињата на првите две букви во најстарото словенско писмо, глаголицата: Ⰰ („аз“) и Ⰱ („буки“), со значење јас и букви, соодветно. Кирилицата со која денес се служиме го добила името во чест на Св. Кирил. Кога се зборува за кирилицата може да се чујат две придавки: кирилично или кирилско писмо. Сепак, кирилско писмо звучи како Кирил да бил тој што ја составил кирилицата, но тоа не е точно (тој ја составил глаголицата); затоа почесто се користи изразот кирилично писмо (во кој придавката е изведена од кирилица).

8. Панграми

Панграм претставува реченица што ги содржи сите букви од азбуката, а за најуспешен се смета оној во кој буквите се повторуваат колку што е можно поретко. Редакцијата на „Окно“ досега има објавено три конкурси за најдобар панграм на македонски јазик, а на интернет постои дури и бројач со кој може да проверите дали вашиот панграм навистина ги содржи сите букви и колку од нив се повторуваат. Како интересен пример го избравме следниов панграм на Новица Наков: Желката Љуба музицира на харфа читајќи го Његош, а песот Ѓоше се џари во ѕвезди.

---

Забелешка: Во првата верзија на овој текст имаше грешка во дијаграмот (како дел од русинската азбука беше претставена буквата ѣ, која веќе не се употребува), но сега е поправена. Му благодариме на читателот што ни ја посочи грешката!

Во претходниот текст разгледавме некои особини на стандардниот македонски јазик што ги нема во стандардниот бугарски јазик. Иако во двата јазика постојат многу особини по кои се разликуваат, одлучивме предмет на споредба да ни бидат структурните разлики меѓу македонскиот и бугарскиот, бидејќи токму во нив се гледа нивниот различен историски развој. Овојпат издвојуваме осум интересни појави со кои се одликува бугарскиот стандарден јазик, а кои не се среќаваат во македонскиот стандарден јазик.

1. Шест самогласки

Во гласовниот систем на македонскиот стандарден јазик јасно се разграничуваат пет самогласки, додека во бугарскиот стандарден јазик постојат шест. Таа шеста самогласка во бугарскиот јазик се изговара слично на гласот што во македонскиот стандарден јазик се бележи со апостроф (’). Ако употребиме пример од македонскиот јазик, тоа е самогласката во првиот слог на зборот к’смет, која звучи како „затемнето“ а (затоа се нарекува темен глас). Во бугарскиот стандарден јазик оваа самогласка е многу распространета и е целосно рамноправен дел од гласовниот систем. Во македонскиот стандарден јазик таа се појавува прилично ретко и најчесто во зборови од туѓо потекло, па затоа не се смета за дел од гласовниот систем (иако е навистина доста застапена во македонските дијалекти).

• бугарски: път, сън, България, Въчков (презиме)
• македонски (за споредба): пат, сон, Бугарија, В’чков

2. „Меки“ и „омекнати“ согласки

Бугарскиот е единствениот јужнословенски јазик во чиј гласовен систем согласките може да имаат т.н. тврда и мека варијанта (особини што не се поврзани со звучноста на согласките). Колку за споредба, во македонскиот јазик за меки гласови се сметаат само ќ, ѓ, њ, љ и ј. Процесот на омекнување на гласовите (палатализација) постоел уште во старословенскиот јазик, но во развојот на македонскиот јазик престанал да се одвива уште многу одамна. Како резултат на тоа, во бугарскиот јазик денеска постојат зборови во кои се јавуваат меки согласки, а на истото место во соодветните зборови во македонскиот јазик тие согласки се тврди (погледнете ги примерите подолу). Покрај тоа, вакво омекнување некогаш се слуша и во говорениот бугарски стандарден јазик, на пример кај согласките по кои следува и или при брзо зборување. 

• бугарски: бял, вяра
• македонски (за споредба): бел, вера 

3. Кратка и долга форма на определениот член

Во бугарскиот јазик постојат две форми на определениот член во машки род: долга и кратка форма. Нивната употреба во стандардниот јазик зависи од функцијата на именката (односно именската група) во реченицата. Долгата форма на членот (-ът или –ят) се употребува кога именката од машки род настапува како подмет или именски дел од глаголско-именскиот прирок. Ако именката има друга функција во реченицата (на пример предмет), се користи кратката форма на членот (-а или –я).

Во македонскиот јазик ваква разлика не се прави во ниту еден од трите рода, па за именките од машки род постои само формата –от (покрај, се разбира, другите две форми на тројниот определен член). Всушност, оваа карактеристика на бугарскиот јазик многу потсетува на видливи остатоци од падежниот систем, кој постоел во старословенскиот јазик.

• бугарски:
  • Професорът е много умен. (именката е во улога на подмет)
  • Видях професора. (именката е во улога на директен предмет)
• македонски:
  • Професорот е многу паметен.
  • Го видов професорот. 

4. Менливи форми на честичките ќе и би

Во македонскиот стандарден јазик идните глаголски времиња се образуваат со честичката ќе, а можниот начин со честичката би – при што двете честички се неменливи т.е. ја имаат само таа форма. За разлика од македонскиот јазик, во бугарскиот стандарден јазик идните глаголски времиња и можниот начин се образуваат со менливи форми на помошните глаголи ща и съм соодветно. Така, во зависност од лицето и бројот, во бугарскиот постојат неколку различни форми, кои во македонскиот воопшто ги нема.

• македонски: ќе дојде, ќе дојдеше, ќе дојдел
• бугарски: ще дойде, щеше да дойде, щял да дойде

• македонски: јас би дошол, тој би дошол, ние би дошле…
• бугарски: аз бих дошъл, той би дошъл, ние бихме дошли …

5. Менување на коренот кај некои несвршени глаголи

Како и сите словенски јазици, и македонскиот и бугарскиот разликуваат свршени и несвршени глаголи. Меѓутоа, во македонскиот стандарден јазик изведувањето несвршени глаголи од нивниот свршен пар се одвива само со наставка, а не со промена на самогласката во коренот на глаголот, како во бугарскиот јазик. Во македонскиот јазик таа промена (редување) на самогласката во коренот на зборот веќе не се случува.

• македонски: отвори → отвора; скокне → скока, изгори → изгорува
• бугарски: отвори → отваря; скочи → скача, изгори → изгаря

6. Присвојност со кратки заменски форми

Еден од начините за изразување присвојност и во македонскиот и во бугарскиот јазик е со употреба на кратките заменски форми за индиректен предмет (на македонски тоа се: ми, ти, му, ѝ, ни, ви и им). Во бугарскиот стандарден јазик ваквата употреба на кратките заменски форми (која во лингвистиката ја нарекуваме посесивен датив) е многу распространета и може да се користи со сите именки, а именката е секогаш членувана (исклучок се само некои роднински зборови). За разлика од бугарскиот, во македонскиот стандарден јазик ваква присвојност може да се изрази само со многу ограничен број именки, кои, пак, не смеат да бидат членувани.

• македонски:
  • мојот син →  син ми
  • неговата девојка → девојка му
  • нивната куќа → /
• бугарски:
  • моят син →  синът ми
  • неговата приятелка → приятелката му
  • тяхната къща → къщата им

7. Различни прашални и односни заменки

Во бугарскиот стандарден јазик постои јасна разлика помеѓу прашалните и односните заменки. Односните заменки се образуваат од прашалните заменки со додавање на наставката –то, па така овие два вида заменки се организирани во систем. Од друга страна, во македонскиот стандарден јазик сликата не е толку јасна. На некои од прашалните заменки при образувањето односни заменки може да им се додаде што, меѓутоа овој процес не е задолжителен и систематизиран, а употребата на различните форми зависи од повеќе фактори.

• бугарски:
  • кой? какво? кога? къде? как? (прашални заменки)
  • който; каквото; когато; където; както (односни заменки)
• македонски:
  • кој? што? кога? каде? како?
  • што или кој(што); кога; каде што или кајшто; како што

8. Неличната глаголска форма на –щ

Во стандардниот бугарски јазик постои нелична глаголска форма што активно се употребува, а ја нема во македонскиот јазик. Тоа е т. н. сегашно деятелно причастие, глаголска придавка што се образува од несвршени глаголи во сегашно време со наставките –ащ/-ещ/-ящ. Значењето на оваа форма може во некои случаи да се спореди со англиските глаголски придавки на –ing (speaking, barking), додека во недостиг на соодветна форма на македонски, значењето најблиску може да се пренесе со односна реченица со што.

• бугарски:
  • Уважавам хората, говорещи няколко езика.
  • Уплаших се от лаещите кучета.
• македонски (за споредба):
  • Почитувам луѓе што зборуваат повеќе јазици.
  • Се уплашив од кучињата што лаеја.

Македонскиот и бугарскиот јазик заедно ја сочинуваат источната гранка на јужнословенските јазици и се соседи во јужнословенскиот дијалектен континуум. Тоа значи дека низ дијалектите на овие два јазика може да се најдат голем број заеднички јазични особини, кои може да бидат понагласени во некои дијалекти или воопшто да не постојат во други. Поради тоа, во овој и во следниот текст ќе се фокусираме само на стандардните варијанти на двата јазика и тоа на особините по кои се разликуваат.

Предмет на овој текст се структурните разлики помеѓу двата јазика, а не разликите во зборовите што се дел од нив. Имено, варијации во лексиката често постојат и помеѓу дијалектите во рамките на еден јазик, бидејќи фондот на зборови што ги има еден јазик е подложен на разни влијанија поради кои се менува. Од друга страна, структурата на јазикот постепено се менува со развојот на јазикот под влијание на различни фактори: контакт со други јазици, различни процеси на стандардизација итн.

Како резултат на овие промени, македонскиот стандарден јазик денеска има особини што не се среќаваат во бугарскиот стандарден јазик. Еве осум од нив:

1. Определен третосложен акцент

Една од типичните особености на македонскиот јазик е определениот (фиксиран) третосложен акцент. Тоа значи дека акцентот скоро секогаш паѓа на третиот слог од крајот на зборот кај трисложните и повеќесложните зборови, односно на вториот слог од крајот на зборот кај двосложните зборови. За разлика од него, акцентот во бугарскиот јазик е слободен и подвижен, па може да се падне на кој било слог во зборот.

• македонски: грáд, грáдот, грáдови, градóвите
• бугарски: грáд, градъ́т, градовé, градовéте

2. Губење на гласот х

Развојот на македонскиот јазик уште од 16 век бележи процес на постепено исчезнување на гласот х или негова замена со в или ф (шетах → шетав). Овој глас во македонскиот стандарден јазик денес се среќава во некои изворни словенски зборови (храна, храброст) и во заемки од интернационалната лексика (хемија, хигиена), но исчезнал од почетната и меѓувокалната позиција, како и од глаголскиот систем. Сите тие се позиции на кои гласот х и денес се среќава во бугарскиот стандарден јазик.

• македонски: убава, снаа, бев
• бугарски: хубава, снаха, бях

3. Троен определен член

Македонскиот стандарден јазик е единствениот стандарден словенски јазик во кој постои тројниот определен член: форми за општа определеност (-та, -от, -то, -те, -та), форми за определеност кога предметот или личноста се блиску до говорителот (-ва, -ов, -во, -ве, -ва) и форми за определеност кога се далеку од говорителот (-на, -он, -но, -не, -на). Во бугарскиот стандарден јазик постои само категоријата за општа определеност, со форми за женски, машки и среден род и за множина. Во рамките на машкиот род постојат две форми на членот, но нивната употреба зависи од функцијата на именката во реченицата, а не од просторната или од временската определеност.

• македонски: соба → собата, собава, собана; собите, собиве, собине
• бугарски: стая → стаята; стаите

4. Три форми на показните заменки

Слично како кај членот, и показните заменки во македонскиот стандарден јазик имаат три форми: за посочување блиски предмети и лица (оваа, овој, ова, овие), подалечни предмети и лица (онаа, оној, она, оние) и посочување без просторна и временска определеност (таа, тој, тоа, тие). Во бугарскиот стандарден јазик постојат само две категории: блискост (този/тоя, тази/тая, това/туй, тези/тия) и оддалеченост (онзи/оня, онази/оная, онова/онуй, онeзи/ония).

• македонски: тоа списание, ова списание, она списание
• бугарски: това списание, онова списание

5. Множина со -иња во среден род

Во македонскиот стандарден јазик, некои именки од среден род што завршуваат на -е образуваат множина со наставката -иња. Во бугарскиот јазик, именките од среден род што завршуваат на -е најчесто образуваат множина со наставката –(е)та или -(е)на, а наставката -иња воопшто не постои.

• македонски: море → мориња, име → имиња
• бугарски: : море → морета, име → имена

6. Две минати неопределени времиња – со сум и со има

Македонскиот стандарден јазик е единствениот стандарден словенски јазик во кој постои минато неопределено време (т.н. перфект) што се образува со помошниот глагол има и глаголска придавка во среден род. Ова граматичко време во лингвистиката го нарекуваме има-перфект и може да се спореди со времето present perfect во англискиот, Perfekt во германскиот и passé composé во францускиот јазик. Ваквата конструкција на има со глаголска придавка постои и во некои нестандардни форми на бугарскиот јазик, но не е дел од стандардниот јазик и не е толку развиена и широко распространета како во македонскиот.

• македонски: Ги имам прочитано сите негови книги.

7. Глаголски придавки од сите глаголи

Оваа интересна одлика на македонскиот јазик произлегува од постоењето на има-перфектот (види во претходната точка), кој може да се употреби со сите глаголи. Поради тоа, глаголска придавка (види ги примерите подолу) може да се образува од сите глаголи, без оглед на тоа дали се преодни или непреодни, повратни или неповратни, свршени или несвршени. Од друга страна, во бугарскиот стандарден јазик постојат само глаголски придавки од преодни и повратни глаголи, бидејќи нивната употреба е секогаш поврзана со врската помеѓу глаголот и директниот предмет (а непреодните глаголи немаат директен предмет).

• македонски: пишува → пишуванo, напише → напишанo, дојде → дојденo
• бугарски: пиша → писанo, напиша → написанo, дойда → /

8. Задолжително удвојување на предметот

Задолжителното удвојувањето на директниот и индиректниот предмет е интересна и уникатна карактеристика на македонскиот јазик. Тоа значи дека секогаш кога како дел од предметот во реченицата се јавува определена именка (на пример членувана именка или лично име), неа мора да ја придружува и кратка заменска форма. Таа се согласува со именката по лице, род и број, а во различните форми за директен и индиректен предмет се гледаат остатоци од падежниот систем својствен за повеќето словенски јазици. Во бугарскиот стандарден јазик ова удвојување е незадолжително и ограничено на примери кога треба да се истакне односот на елементите во реченицата.

• македонски:
  • Веќе ја напишав статијата.
  • Учителoт им зборува на учениците.
• бугарски:
  • Написах вече статията.
  • Учителят говори на учениците.

Ова се осум од јазичните особини на македонскиот стандарден јазик што го прават различен од бугарскиот – во продолжение откријте ги и особеностите на бугарскиот јазик што ги нема во македонскиот јазик.

Во последната недела од октомври објавивме кратка анкета во која ве прашавме како велите по дома за чинија, девојче и бакнува. За само четири дена анкетата ја пополнија 680 луѓе од сите краишта на Македонија, што значи дека собравме доволно материјал за да ви претставиме еден исечок од вистинскиот жив македонски јазик, така како што се зборува денес во земјата и надвор од неа. 

Накратко за дијалектите

Во секој јазик на планетава е нормално да постои варијација што директно произлегува од човечкиот фактор, т.е. од тоа каде и како живеат луѓето што го зборуваат тој јазик. Локалните варијанти на јазикот се нарекуваат дијалекти. Тие се развиваат непосредно, без ничија интервенција и го рефлектираат природниот развој на јазикот (за разлика од стандардниот јазик).

И покрај тоа што никој не го насочува развојот на дијалектите, сите тие претставуваат целосни системи за себе во кои владеат непишани внатрешни правила. Затоа меѓу различните дијалекти на еден јазик постојат голем број разлики на секое јазично ниво, како на пример во зборовите што се користат (лексиката), во акцентот, во глаголските форми, во начинот на кој се изговараат гласовите итн. Специфичната комбинација од јазични особини на дијалектот во кој сме израснале е нашиот мајчин јазик и поради ова е тешко да имитираме нечиј дијалект, дури и кога е сроден со нашиот.

Сето ова важи за сите јазици, но овојпат ќе ставиме акцент на македонскиот јазик и неговите дијалекти и ќе разгледаме неколку конкретни примери.

За македонските дијалекти

Македонските дијалекти се делат на три големи групи што ги нарекуваме наречја: западно, југоисточно и северно наречје. Во рамките на наречјата се издвојуваат различните дијалекти, кои, пак, се состојат од повеќе говори. Всушност, говорот претставува најмала одделна географска јазична единица, а дијалектот покрива неколку поврзани говори. Сепак, во овој текст главно го користиме терминот дијалект како општ назив за сите овие регионални варијанти.

Дијалектите на македонскиот јазик се проучувани и опишувани од страна на многу видни лингвисти, па ако сакате да научите повеќе за нив ви ги препорачуваме следниве извори:

• „Дијалектите на македонскиот јазик“ (3 тома) од Божидар Видоески, издание на МАНУ (електронска верзија на сите три тома);
• Лингвистички атлас на македонските дијалекти во издание на Истражувачкиот центар за ареална лингвистика “Божидар Видоески” при МАНУ (електронска верзија на атласот);
• Интерактивна карта на пишувани и снимени текстови на разни македонски дијалекти (сините топчиња се снимки, а црвените се текстови).

Овие изданија и други слични извори може да најдете на порталот Дигитални ресурси за македонските дијалекти, проект на Истражувачкиот центар за ареална лингвистика “Божидар Видоески” при МАНУ.

Разновидноста на македонските дијалекти преку три поими

Целта на нашето кратко истражување беше прегледно да ја прикажеме разновидноста на македонските дијалекти кои активно се зборуваат денес. Поимите што ги избравме беа чинија, девојче и бакнува, бидејќи се чести и секојдневни зборови за кои веќе сме чуле многу интересни локални варијанти. Нѐ интересираше кои зборови и форми се употребуваат во кој дел од Македонија, а податоците што ги собравме ќе ги искористиме понатаму за да одговориме и на некои други прашања. Секако, дијалектите не се разликуваат меѓу себе само по зборовите што се користат, но тоа е аспектот што најчесто прв се забележува кога стапуваме во контакт со луѓе што зборуваат поинаков дијалект од нашиот.

Во продолжение ви ги претставуваме нашите резултати илустрирани преку три карти што јасно ја прикажуваат распространетоста на локалните варијанти во 25 места.

Имаш ваган? Еве мисур!

Македонско момиче, китка шарена

Како се цунуваме низ Македонија

---

Кога зборуваме за дијалекти, зборуваме за најактивниот и најавтентичниот дел од јазикот, а не за нешто што е статично и врзано за минатото. Распространетоста на трите избрани поими што ги истраживме претставува само еден мал дел од вистинската ризница на интересните јазични разлики меѓу говорителите на македонскиот јазик. 

* Како основа за четирите карти во оваа објава ги искористивме оваа и оваа мапа.

Лингвистиката го изучува јазикот како човечка и општествена појава и вклучува многу различни дисциплини; некои од нив се однесуваат на структурните рамништа на јазикот, а некои се однесуваат на интеракцијата помеѓу јазикот и другите општествени и научни дисциплини поврзани со него.

Сепак, не сите активности и дисциплини поврзани со јазикот се дел од лингвистиката, иако се тесно поврзани со неа. Во продолжение следуваат пет јазични дејности што често се сметаат за дел од лингвистиката, а всушност не се.

1. Преведување

Преку преведувањето се зближуваат народите што зборуваат на различни јазици, било да се работи за стручен превод на правни текстови или на упатства за ракување со машини, било за книжевен превод на светските класици или на најновата современа поезија. Професионалните преведувачи мора одлично да ги познаваат и изворниот и целниот јазик за да создадат добар превод, но не мора прво да бидат лингвисти за да може да преведуваат. На преведувачите многу им помагаат сознанијата на лингвистиката, особено научната и систематска споредба меѓу јазиците. Иако постојат лингвисти што дополнително се занимаваат и со преведување, преведувањето не им е неопходно на лингвистите во нивните научни истражувања на јазикот.

2. Предавање странски јазици

Во денешно време е тешко да се најде некој што никогаш не изучувал ниту еден странски јазик; во Македонија сите што завршиле основно училиште во последните педесетина години барем една година учеле некој странски јазик (од најстарите генерации што задолжително учеле српскохрватски за време на Југославија, до денешните генерации што може да учат англиски уште во прво одделение). Некој што сака да стане одличен учител по странски јазик мора да го проучи јазикот и од гледна точка на лингвистиката, за да ги пронајде начините на кои тој најлесно може да се пренесе. Постојат многу лингвисти чии научни сознанија се употребуваат директно во праксата на предавање странски јазици. Од друга страна, лингвистите најчесто немаат потреба од методиката што ја користат учителите по странски јазици, бидејќи задача на лингвистите е да го истражат, разберат и опишат јазикот, а не да научат некого како да го користи.

3. Лекторирање

Сите текстови што треба да бидат напишани на стандарден јазик (за употреба во образованието, во медиумите, во администрацијата и во литературата) мора да бидат проверени од страна на лиценциран лектор. Задача на лекторите е да ги усогласат сите такви текстови со правилата на правописот и да се осигураат дека во нив нема никакви грешки, бидејќи само на тој начин може да се регулира правилната употреба на стандардниот јазик. Помеѓу задачата на лекторите и задачата на лингвистите постојат две клучни разлики: додека лингвистите го истражуваат јазикот во сите негови форми, лекторите се занимаваат исклучиво со стандардниот јазик. Покрај тоа, лингвистите ја опишуваат употребата на јазикот, а лекторите ја поправаат.

4. Толкување

Толкувањето наједноставно може да се дефинира како усно преведување. Бидејќи при толкувањето не мора да биде присутен никаков пишан текст, логично е да се сфати како активност што му претходела на преведувањето, па дури и на пишувањето. Сепак, кога се зборува за толкување во денешно време најчесто се мисли на симултано толкување, за кое е неопходна техничка опрема (микрофони, слушалки, кабини со звучна изолација) што му овозможува на толкувачот да го толкува говорот со само неколку секунди задоцнување по говорникот. Како и кај преведувањето, и во оваа област научните сознанија од лингвистиката се корисни за подобрување на техниките за толкување и вештините на толкувачот. И покрај тоа, лингвистите не се занимаваат со толкување.

5. Познавање многу јазици

Едно прашање што често се поставува кога некој ќе рече дека се занимава со лингвистика е: „Закон, а колку јазици зборуваш?“ Вистина е дека лингвистите често зборуваат повеќе јазици, но тоа не е правило што важи за сите. За да научиме да зборуваме некој странски јазик не ни се неопходни познавања од областа на лингвистиката и нејзините научни методи. И обратно, често се случува еден лингвист да проучува одредени појави во рамките на јазик што воопшто не го зборува течно. Постојат луѓе, т.н. полиглоти, кои за забава учат да зборуваат голем број странски јазици, што значи дека нивната цел е практична. Секако, постојат лингвисти што зборуваат повеќе јазици и постојат полиглоти што се интересираат за лингвистика.

---

Иако лингвистиката сама по себе не ги вклучува горенаведените јазични активности, неспорно е дека голем број лингвисти имаат искуство и со некои од нив, бидејќи сепак се работи за сродни дејности. Затоа Јазичарница е место за сите нив: лингвистите, преведувачите, толкувачите, наставниците по странски јазик, лекторите и полиглотите, кои се поврзани преку нивната голема љубов – јазикот!

Човековиот јазик не е единствениот начин на комуникација во светот на животните, но е најразвиен и најсложен. Танцот на пчелите и песната на птиците се фасцинантни системи за комуникација што може да пренесат многу информации, но ниту еден од „јазиците“ на животните не може вистински да се спореди со човековиот јазик. Еве четири причини зошто:

1. Можеме да изразиме дејства што не се случуваат сега и овде

За разлика од животните, кои во комуникацијата спомнуваат само појави што ги засегаат во моментот, човекот е способен со помош на јазикот да се изрази во врска со ситуации во минатото и иднината, но и да сподели хипотетички дејства што можеби никогаш нема ни да се случат. Некои видови мајмуни со крици ги предупредуваат останатите кога им се заканува непосредна опасност, но не можат да си направат муабет за тоа како едвај му избегале на јагуарот минатата недела.

2. Врската помеѓу формата и значењето е произволна*

Поврзаноста меѓу формата на зборот и неговото значење е произволна: значењето на зборот маса, за човек што не знае македонски, не може да се одгатне од самиот звук на зборот или пак од формата на напишаните букви. Од друга страна, насоката и темпото на танцот на пчелите директно посочуваат во кој правец се наоѓа храната и точно колку е оддалечена од кошницата.

3. Јазикот се пренесува само преку учење

Кај многу животни системот за комуникација се пренесува само генетски, па така, на пример, мајката мравка не треба да го учи бебето мравче во која ситуација се лачи одреден феромон и што значи ако го насети. Од друга страна, иако луѓето имаат генетска предиспозиција да развијат јазик, само тоа не е доволно за јазикот автоматски да се пренесе на следната генерација. Бебињата уште од најрана возраст мора да бидат изложени на мајчиниот јазик за да можат да го научат – да го слушаат јазикот, да ги гледаат изразите на лицето и движењата на тој што зборува и да се навикнат на непишаните правила на невербалната комуникација.

4. Со ограничен број гласови до неограничен број реченици

Гласовите што се користат во еден јазик сами по себе немаат значење и се во ограничен број. Сепак, кога ги комбинираме, од нив може да се состават неограничен број зборови и реченици кои имаат сопствено значење. И тоа не е сѐ! Секој од нас, со малку креативност, може да создаде граматички правилна реченица што никогаш претходно не била помислена (Валканиот облак ја фалшира химната на зелените ѕенѕачки мијалници!)

* Врската помеѓу формата и значењето е најчесто произволна. Пример за непроизволна врска помеѓу формата и значењето се ономатопеите: на пример зборот „шушкање“ го доловува звукот на шушкањето.